пред и I с.в.

Балканските војни и I светска војна


И музичкиот живот во Македонија ја означува активноста на велешките дејци. Од Џинот кој сериозно работел на музичкото образование, преку Тодор Мартулков, Милан Ризов и Пандорка Рушкова се организирал музичкиот живот во Велес. Во Илинденскиот период Велес ќе ја даде оперската певица Султана Абрашева и познатите музичари и диригенти Ристо Елезов, Михаил Узунков, Крум Чушков. Тодор Ицов е забележан како голем виртуоз на жичани инструменти. За потребите на друштвото “Велешки јунак” од Лајпцих се донесени 24 дувачки инструменти. “Клуб на музиката” била куќата на Давчо Богданов. Прв диригент бил Кочо Матов Апостолов - Чаушот.

Во меѓу воениот периот, особено како форма зад која се развивал политичкиот живот е и музиката. Се изведувале дела на Брамс, Шуберт, Шуман и др. современи композитори. Овој период е во знакот на Стефан Гајдов, Живко Фирфов, Ѓорѓи Минов и други не помалку значајни музички дејци.

Сликата за културните вредности и форми низ кои таа го доживувала своето развивање ја дополнува уште една, нова техничка појава - фотографијата и филмот. Првите филмски проекции се изведени во кафеаната на Тајко Иванов на Којник во 1908 година, во организација на Арсо Петров кој во Германија го научил кинооператорскиот занает. Подоцна, во кафеаната која за време на Првата светска војна била “Биоскоп казино” која од офицерски дом, во летото 1923 година го ангажирала Трајко Ѕиков да врши кино-проекции на неми филмови со пијано придружба. Денес тоа е зградата на велешкиот театар. Подоцна, во 1932 година ова кино го добива името “Вардар” за да се разликува од новоотвореното кино во хотелот “Белград” од десната страна на градот. И фотографијата, само 16 години од нејзиното официјално откритие го освоила Велес. Покрај нејзиниот прв фотограф, зографот Хаџи Косте, во Велес традицијата на фотографскиот занает ја вовеле Димче Гочев - Бицкин и Дамаскин Манушев.

Најсилен културен подем од сите уметности доживува литературата. Неа во 20 век ја обележуваат имињата на Кочо Рацин, Коле Неделковски, Васил Ѓоргов, Никола Кирков, Константин Ванов, Петар Пановски, Панче Сираков, Кирил Ќамилов и др.

Покрај автори, Велес дали и двигатели на културата кои давале поддршка, го организирале културниот и книжевниот живот и заслужиле градот да ги памети нивните имиња. Тоа се Милан Војницалиев, Илија Кушев, Весела Тимчева, Ганчо Хаџи Панзов.